Η οξεία κρίση πόνου στην περιοχή της μέσης (οσφυαλγία) είναι μία από τις συχνότερες αιτίες για να πάει κάποιος στον γιατρό, στο νοσοκομείο ή στο φυσικοθεραπευτή του. Κάποιες περιπτώσεις μπορούν να ανακάμψουν γρήγορα με ελάχιστη ή καθόλου αντιμετώπιση, υπάρχουν όμως και ασθενείς που χρειάζονται αρκετές εβδομάδες έως και έξι μήνες για να επανέλθουν στην καθημερινή λειτουργικότητα τους.
Συνήθως η μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού θα αντιμετωπίσει μία ή και παραπάνω κρίσεις οσφυαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η συνηθέστερη ηλικία εμφάνισης είναι μεταξύ 20 και 40 ετών. Ο πόνος μπορεί να είναι από μέσης έντασης μέχρι και πολύ υψηλής, με αποτέλεσμα την ακινητοποίηση του ασθενή.

Το ερώτημα που προκύπτει επομένως είναι τι μπορεί να κάνει κάποιος ασθενής που βιώνει οξύ πόνο στη μέση για να (πρώτον) επιτύχει τη γρήγορη αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του και (δεύτερον) να αποφύγει την παραμονή του προβλήματος του για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ορισμός Οξείας Κρίσης Οσφυαλγίας
Η Οξεία Κρίση Οσφυαλγίας (ΟΚΟ) ορίζεται ως η κατάσταση έντονου πόνου στην περιοχή της μέσης (ΟΜΣΣ) και των γλουτών με ή χωρίς παρουσία πόνου στα κάτω άκρα, η οποία χαρακτηρίζεται από μείωση της δυνατότητας κίνησης του ασθενή και από χρονική διάρκεια εμφάνισης των συμπτωμάτων άνω των 2 εβδομάδων.
Η ΟΚΟ δεν είναι πάντα εστιακά ορίσιμη και για αυτό δεν μπορεί εύκολα να αποδοθεί σε μία μόνο αιτία. Παρολαυτά, βάσει του ιστορικού και της προσεκτικής κλινικής αξιολόγησης είναι απαραίτητη η διάγνωση βάσει της οποίας θα αποφασιστεί και ο τρόπος αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του ασθενή.

Ιστορικό & Κλινική Αξιολόγηση
Η ανάγκη λήψης ολοκληρωμένου ιστορικού και εκτέλεσης μια αναλυτικής αξιολόγησης είναι η βάση της όλης θεραπείας. Ακόμα και στις περιπτώσεις ασθενών με μηδαμινή δυνατότητα κίνησης λόγω έντονου πόνου δύναται ο εξεταστής να προσδιορίσει βάσει του ιστορικού και της εξέτασης την πιθανή πηγή του προβλήματος.
Σημαντικά στοιχεία τα οποία λαμβάνονται υπόψιν είναι:

• Πόνος στην μέση μετά από σκύψιμο, στροφή του σώματος ή άρση βάρους (μηχανισμός κάκωσης).
• Εάν υπάρχει ιστορικό του προβλήματος ή αν είναι η πρώτη φορά. Συνήθως, τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια είναι πιο επώδυνα και με αυξημένα συμπτώματα.
• Ο πόνος είναι μεγαλύτερος το πρωί (πρότυπο παθολογίας του μεσοσπονδύλιου δίσκου) ή κατά τη διάρκεια της ημέρας (παθολογία ή δυσλειτουργία μυών ή αρθρώσεων).
• Απώλεια δερματικής αίσθησης ή μυϊκής δύναμης σε συγκεκριμένες περιοχές των κάτω άκρων, σημεία τα οποία υποδεικνύουν έμμεσα και το επίπεδο – σημείο της πίεσης στα αντίστοιχες νευρικές ρίζες.
• Κίνηση ή θέση κατά την οποία αυξάνεται ο πόνος (πχ καθιστή θέση, σκύψιμο ή έκταση της σπονδυλικής στήλης κλπ).

Έμφαση πρέπει βέβαια δοθεί και στη διαφοροδιάγνωση άλλων πιθανών οργανικών αιτιών όπου η αντιμετώπιση είναι διαφορετική, όπως πχ σύνδρομο ιππουριδικής συνδρομής, ιογενείς προσβολές, όγκοι, κατάγματα κλπ. Τονίζεται παρολαυτά ότι σύμφωνα με έρευνες το 80% των περιπτώσεων με οξεία κρίση οσφυαλγίας αφορούν προβλήματα μηχανικής φύσεως της σπονδυλικής στήλης που δεν σχετίζονται με τα αναφερόμενα σοβαρά προβλήματα οργανικής παθογένειας.
Πόνος ο οποίος προέρχεται από σπονδυλικές δομές, όπως μύες, σύνδεσμοι, σπονδυλικές αρθρώσεις και μεσοσπονδύλιους δίσκους περιορίζεται στις περιοχές της μέσης, των γλουτών και του μηρού, πολύ σπανίως όμως κάτω από το γόνατο. Πόνος που σχετίζεται με την ιερολαγόνια άρθρωση μπορεί να αντανακλά τόσο στο γλουτό-μηρό όσο και κάτω από το γόνατο. Ερεθισμός, συμπίεση ή παγίδευση νευρικής ρίζας συνοδεύεται από εμφάνιση άλγους στο κάτω άκρο (είτε στην περιοχή του μηρού είτε στην περιοχή της κνήμης και του άκρου πόδα).

Χρειάζονται Εξετάσεις; Αν Ναι Ποιες Εξετάσεις;
Εξετάσεις ακτινοδιάγνωσης δεν συνιστώνται για τους περισσότερους ασθενείς με ΟΚΟ. Χωρίς συμπτώματα και σημάδια που να υποδεικνύουν σοβαρή παθολογία (κατάγματα, όγκοι κλπ), η χρήση ακτινοδιαγνωστικών εξετάσεων δεν θεωρείται απαραίτητη. Η χρήση αυτών τίθεται υπό συζήτηση πλέον όταν μετά από 3-4 εβδομάδες ο ασθενής δεν εμφανίζει βελτίωση των συμπτωμάτων του. Εφόσον ο ιατρός υποπτεύεται κάποια σοβαρή κατάσταση τότε η πρώτη επιλογή είναι η μαγνητική τομογραφία (MRI). Η αξονική τομογραφία αποτελεί την εναλλακτική επιλογή, ενώ λιγότερο χρήσιμες είναι οι ακτινογραφίες.

Αντιμετώπιση Οξείας Κρίσης Οσφυαλγίας
Τα τελευταία χρόνια η εξέλιξη των τεχνικών θεραπείας έχει βελτιώσει σημαντικά την αντιμετώπιση των ασθενών αυτών στο πρώιμο στάδιο του προβλήματος. Η συνεργασία ιατρού – φυσικοθεραπευτή βοηθά στην άμεση αντιμετώπιση της Οξείας Κρίσης Οσφυαλγίας, τόσο με την χορήγηση της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής εφόσον αυτή κρίνεται απαραίτητη, όσο και με την αντίστοιχη αντιμετώπιση της μηχανικής δυσλειτουργίας της οσφυϊκής μοίρας από τον θεραπευτή. Η δυνατότητα πλέον των θεραπευτών για άμεση αντιμετώπιση – αποσυμφόρηση του πάσχοντος σημείου καθιστά τη φυσικοθεραπεία τμήμα της άμεσης αντιμετώπισης μίας ΟΚΟ.

Σαφής είναι επίσης η τάση για αποφυγή της παρατεταμένης ξεκούρασης στο κρεβάτι, μια και όπως αποδεικνύεται ερευνητικά καθυστερεί σημαντικά την επάνοδο του ασθενή στην πλήρη καθημερινότητα του.
Τα περισσότερα πρωτόκολλα αντιμετώπισης πλέον ακολουθούν την παρακάτω σειρά:

Η αντιμετώπιση των ασθενών με οξεία κρίση πόνου στη μέση για πολλά χρόνια αντιμετωπιζόταν με παραμονή στο κρεβάτι και χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής για αρκετές εβδομάδες. Οι ασθενείς παρουσίαζαν ιδιαίτερα μεγάλο χρονικό διάστημα ανάκαμψης, στοιχείο που είχε έντονο αντίκτυπο στην καθημερινότητα τους, στην ψυχολογική διαχείριση του προβλήματος τους και στην αύξηση της πιθανότητας επανεμφάνισης νέων κρίσεων οσφυαλγίας. Η εξέλιξη της γνώσης στο τομέα της αντιμετώπισης τόσο στην ιατρική όσο και στη φυσικοθεραπεία δίνει τη δυνατότητα πλέον για άμεση και σαφώς πιο ταχεία αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών.

Βιβλιογραφία – Αρθρογραφία
Loney PL, Stratford PW. The prevalence of low back pain in adults: a methodological review of the literature. Phys Ther. 1999;79:384–96.
Malanga G, Nadler S, Agesen T. Epidemiology. In: Cole AJ, Herring SA, eds. The Low Back Pain Handbook: A Guide for the Practicing Clinician. 2nd ed. Philadelphia, Pa.: Hanley and Belfus, 2003:1–7.
Wolsko PM, Eisenberg DM, Davis RB, Kessler R, Phillips RS. Patterns and perceptions of care for treatment of back and neck pain: results of a national survey. Spine. 2003;28:292–7.
Van Tulder MW, Koes BW. Low back pain: acute. Clinical Evidence.London: BMJ Publishing Group, 2006.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α. ΤΣΙΡΙΓΓΑΚΗΣ
Φυσικοθεραπευτής PT, MSc, CGA, MT IMTA
Κλινικός Εμβιομηχανικής Ανάλυσης Κίνησης
Μέλος – Καθηγητής FOOT SCIENCE INTERNATIONAL